नईदिल्ली,[संजीवगुप्ता]।WeatherUpdate-एनसीआरहीनहीं,देशमेंकईराज्यऐसेहैंजहांअभीतकमानसूनकीबारिशकीएकबूंदभीनहींटपकी।जबकि,अंदाजालगायागयाथाकिइनइलाकोंमेंमानसूनसमयसेपूर्वपहुंचजाएगा।शोधकर्ताओंकीमानेंतोग्रीनहाउसगैसोंमेंवृद्धिऔरमानवजनितएरोसोलमेंकमीसेमौसमचक्रआगेखिसकरहाहै।इससंबंधमेंअमेरिकीऊर्जाविभागकीप्रशांतनार्थवेस्टनेशनललेबोरेटरीकेशोधकर्ताओंकेनेतृत्वकिएएकविस्तृतअध्ययनकियागयाहै।
इसअध्ययनकेमुताबिक1979से2019तककेग्रीनहाउसगैसोंमेंवृद्धिऔरमानवजनितएरोसोलमेंकमीनेमौसममेंकईदिनोंकीदेरीकीहै।इसीकेचलतेऊष्णकटिबंधीयइलाकोंमेंबारिशहोनेमेंभीदेरीहोरहीहै।सेंटरफारसाइंसएंडएन्वायरमेंट(सीएसई)कीशोधपत्रिकाडाउनटूअर्थमेंप्रकाशितइसअध्ययनसेपताचलताहैकिमानसूनकीबारिशकीशुरुआतकोजलवायुमाडलद्वाराभविष्यमेंबढ़नेवालेतापमानकेसाथजोड़ागयाहै।बारिशमेंदेरीतेजीसेनमहोतेवातावरणकेकारणहोतीहै।जैसेहीग्रीनहाउसगैसेंपृथ्वीकीसतहकोगर्मकरतीहैं,अधिकजलवाष्पवायुमंडलमेंअपनारास्ताबनाताहै।यहअतिरिक्तनमीवातावरणकोगर्मकरनेकेलिएआवश्यकऊर्जाकीमात्राकोबढ़ादेतीहैजिससेबारिशकेमौसमकासमयबदलसकताहै।
अध्ययनकेअनुसार,वायुगुणवत्तामेंसुधारकेप्रयासोंसेएरोसोलसांद्रतामेंगिरावटजारीहै।ठंडेकरनेकावहप्रभावनष्टहोगयाहै,जोहालकेदशकोंमेंतापमानबढ़नेऔरमानसूनकीवर्षामेंदेरीदोनोंकोबढ़ाताहै।अध्ययनकेअनुसार,भारतजैसादेशजोकृषिकेलिएमानसूनीबारिशपरअधिकनिर्भररहताहै,वहांगर्मीमेंहोनेवालीबारिशअगरदेरीसेहोतीहैतोफसलकीउपजइससेतबाहहोसकतीहैऔरबड़ीआबादीकीआजीविकाखतरेमेंपड़सकतीहै।जबतककिसानअत्यधिकबदलावकेबीचलंबेसमयमेंहोनेवालेपरिवर्तनोंकीपहचाननहींकरपातेऔरउसकेअनुसारनहींढलते,यहखतराबनारहेगा।
अध्ययनबताताहैकिऊष्णकटिबंधीयइलाकोंमेंहवाकीगतिबहुततेजहोतीहै।वहांसौरविकिरणसबसेमजबूतहोताहै।जैसे-जैसेऋतुएंबदलतीहैंऔरसूर्यगोलाद्र्धोंकेबीचप्रवासकरताहै,वर्षाबैंडयारेनबैंडकीगतिबदलजातीहै।जबवर्षारूपीबैंडभूमिपरपहुंचताहैतोयहमानसूनकेमौसमकीशुरुआतकाप्रतीकमानाजाताहै।ऊष्णकटिबंधीयजंगलों,उनकेभीतरऔरआसपासरहनेवालीबड़ीआबादीकेलिएपर्याप्तपानीकीआपूर्तिभीयहीकरताहै।वर्षाबैंडएकअतिरिक्तऊष्णकटिबंधीयचक्रवातमेंबड़ीमात्रामेंबारिशयाहिमपातभीकरासकतेहैं।
क्याहैऊष्णकटिबंध
ऊष्णकटिबंधदुनियाकावहतापकटिबंधहैजोउत्तरमेंकर्करेखाऔरदक्षिणमेंमकररेखाकेबीचभूमध्यरेखाकेआसपासस्थितहै।यहपृथ्वीकासबसेगर्मक्षेत्रहै,क्योंकिपृथ्वीकेअक्षीयझुकावकेकारणसूर्यकीअधिकतमऊष्माभूमध्यरेखाऔरउसकेआस-पासकेइलाकेपरकेंद्रितहोतीहै।
मानवजनितएरोसोलजरूरी
मानवजनितएरोसोल,जैसेजीवाश्मईंधनकेजलनेसेउत्पन्नहोनेवालेकण,सूर्यकेप्रकाशकोप्रति¨बबितकरतेहैं।येवातावरणकोठंडाकरतेहैंऔरग्रीनहाउसगैसोंकेकारणहोनेवालीगर्मीकोकमकरतेहैं।
KisanAndolan:विपक्षीदलोंकेसांसदोंकोचेतावनीपत्रदेगासंयुक्तकिसानमोर्चा,संसदभवनपरप्रदर्शनकाएलान
वैज्ञानिककाबयान
इसमेंकोईदोरायनहींकिग्रीनहाउसगैसेंऔरमानवजनितएरोसोलहमारीजलवायुकोप्रभावितकरतेहैं।इनकाअसरतापमान,बारिशऔरमौसमचक्रसभीपरपड़रहाहै।इसीलिएइसदिशामेंतमामअध्ययनऔरप्रयासजारीहैं।हमाराप्रयासऐसाहोनाचाहिएजिससेवायुप्रदूषणतोकमहो,लेकिनजलवायुपरिवर्तनकोगतिभीनमिले।
-प्रो.एसएनत्रिपाठी,अध्यक्ष,सेंटरफारएनवायरमेंटलसाइंसएवंइंजीनियरिंग,आइआइटीकानपुर
येभीपढ़ें-पहलवानोंकीडाइटकेबादपहलवानसुशीलकुमारनेतिहाड़जेलप्रशासनसेमांगीयेनईचीज
एकईरानीमहिलादिल्लीपुलिसकेलिएबनीहुईहैसिरदर्द,जानिएक्याहैउसकाकारनामा
PetrolandDieselPriceToday:बढ़ताहीजारहापेट्रोलऔरडीजलकादाम,जानिएचारमहानगरोंमेंआजकारेट